Στις πιο κάτω σελίδες, θα δούμε αρκετά από τα ήθη και τα έθιμα, που υπήρχαν στην Κακοπετριά στα παλαιότερα χρόνια. Σήμερα αρκετά από αυτά δυστυχώς δεν υπάρχουν.
Έθιμα των Χριστουγέννων
Τις μέρες πριν τα Χριστούγεννα, παρατηρείται μεγάλη δραστηριότητα των νοικοκυρών της κοινότητας, εν όψει της μεγάλης γιορτής της Χριστιανοσύνης.
Οι προετοιμασίες περιλαμβάνουν γενική καθαριότητα του σπιτιού, ξεσκονίσματα, γυαλίσματα, τακτοποίηση των επίπλων, ψήσιμο στους πλινθαρόκτιστους φούρνους των παξιμαδιών και ασπρόγιασμα των εσωτερικών και κάποτε των εξωτερικών τοίχων και περιτοιχισμάτων.
Τη μέρα των Χριστουγέννων, ο κόσμος πηγαίνει στην εκκλησία. Μετά το τέλος της θείας Λειτουργίας, μεταλαμβάνει των αχράντων μυστηρίων (πασκάζει, στην συνηθισμένη κυπριακή διάλεκτο) και όταν βγουν από την εκκλησία ανταλλάσσουν ευχές και φιλιά. Μετά όλοι πάνε στα σπίτια τους και κάθεται όλη η οικογένεια στο τραπέζι, για να φάνε κοτόπουλο με σούπα αυγολέμονη ή με τραχανά (παραδοσιακό φαγητό), μέσα σ’ ένα χαρούμενο, ευχάριστο, οικογενειακό περιβάλλον.
Οι κάτοικοι του χωριού αγόραζαν μικρούς χοίρους, τους οποίους μεγάλωναν μέχρι λίγο πριν τα Χριστούγεννα. Μετά τους έσφαζαν και κατασκεύαζαν λούντζες και λουκάνικα. Όλα τα μέρη του χοίρου, χρησιμοποιούνταν για την διατροφή της οικογένειας. Την κοιλιά την έκαναν «παστή» και το κεφάλι με τα πόδια «Ζαλατίνα». Τα λουκάνικα τα κρέμαζαν ψηλά μέσα στην τζιμινιά (τζάκι), για να ψήνονται σιγά-σιγά και να γίνουν καπνιστά. Τα υπόλοιπα τα έψηναν και τα φύλαγαν μέσα σε «κουμνιά» (πήλινα δοχεία), μαζί με το «λαρτί» (λίπος), που έλειωνε με το ψήσιμο. Μ’ αυτό τον τρόπο, είχαν απόθεμα φαγητού για αρκετό καιρό.
Έθιμα της Πρωτοχρονιάς
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, η νοικοκυρά θα ετοιμάσει την Βασιλόπιττα με το τυχερό νόμισμα, η οποία θα κοπεί το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς. Όποιος βρει στο κομμάτι του το νόμισμα, θα είναι ο τυχερός της νέας χρονιάς.
Την Πρωτοχρονιά ο κόσμος θα πάει στην εκκλησία, για να παρακολουθήσει τη θεία λειτουργία και μετά όταν τελειώσει και όλοι βγουν από την εκκλησία θ’ ανταλλάξουν ευχές και φιλιά. Την πρώτη μέρα του χρόνου, πρέπει βάσει των παλαιών κυπριακών εθίμων, όταν επιστρέψουν από την εκκλησία στο σπίτι τους, να μπουν με το δεξί πόδι για να παν όλα δεξιά (καλά) στη νέα χρονιά.
Την Πρωτοχρονιά, έπαιζαν επίσης διάφορα τυχερά παιχνίδια, με τραπουλόχαρτα στα καφενεία και σε διάφορα σπίτια του χωριού, μέχρι το πρωί.
Φώτα
Την μέρα των Φώτων, οι νοικοκυρές έφτιαχναν ξεροτίανα (λουκουμάδες), για να φάνε μαζί με τις οικογένειες τους. Ακολούθως έριχναν και στα δώματα (στέγες των σπιτιών), να φάνε οι καλικάτζαροι και να φύγουν. Μετά το τέλος της λειτουργίας, ο Ιερέας του χωριού γύριζε σ’ όλα τα σπίτια και ράντιζε με Αγίασμα (Καλάντιζε), συνοδευόμενος από ένα παιδί που κρατούσε ένα κουβά με Αγίασμα. Παλαιότερα οι κάτοικοι έριχαν νομίσματα μέσα στον κουβά, σαν δώρο για τον Παπά.
Σήκωσες
Οι σήκωσες αρχίζουν από την Κυριακή της Απόκρεω και συνεχίζονταν την επόμενη Κυριακή της Τυροφάγου. Συνήθως αυτές τις δυο Κυριακές, αρκετά άτομα μασκαρεύονταν και γύριζαν σε συγγενικά και φιλικά σπίτια. Εκεί διασκέδαζαν τον κόσμο με αστεία.
Την Δευτέρα της Καθαράς οι κάτοικοι έβγαιναν στα χωράφια τους, για να κόψουν την «μούττη της Σαρακοστής», τρώγοντας νηστίσιμα φαγητά. Ταυτόχρονα με την διασκέδαση, έκαναν και τις δουλειές τους στα κτήματά τους. Το έθιμο αυτό διατηρείται μέχρι σήμερα.
Έθιμα της Λαμπρής
Τις μέρες πριν την Λαμπρή, οι νοικοκυρές στο χωριό θα κάνουν τον γενικό καθαρισμό του σπιτιού. Μετά θα ετοιμάσουν τα παξιμάδια τους (αρκατένα), καθώς επίσης και τις περίφημες «φλαούνες», ενώ την Μεγάλη Πέμπτη, βάφουν τα κόκκινα αυγά, τα οποία θα τσουγκρίσουν μετά την Ανάσταση.
Σάββατο του Λαζάρου: Την μέρα αυτή, ομάδες των δύο ατόμων, κυρίως με παιδιά του δημοτικού σχολείου, γύριζαν όλα τα σπίτια του χωριού και έψαλαν τον «Λάζαρο». Οι νοικοκυρές, τους έδιναν σαν δώρο φρέσκα αυγά, για να τα βάψουν, καθώς και χρήματα.
Κυριακή των Βαΐων: Την ημέρα αυτή, οι νοικοκυρές παίρνουν κλωνάρια ελιάς στην εκκλησία, για να μείνουν εκεί μέχρι την μέρα της Πεντηκοστής, οπότε η ελιά αγιάζεται και θα την πάρουν στα σπίτια τους για το κάπνισμα. Το κάπνισμα πιστεύεται ότι διώχνει κάθε κακό και ζηλοφθονία, από την οικογένεια.
Την Μεγάλη Πέμπτη, οι εικόνες του εικονοστασίου καλύπτονται με μαύρα ρούχα, σε ένδειξη πένθους. Το ίδιο βράδυ, στήνουν μέσα στην εκκλησία πάνω σ’ ένα τραπέζι, ομοίωμα σταυρού με το Χριστό πάνω, ενώ στα δεξιά και αριστερά βάζουν ομοίωμα του αποστόλου Ιωάννη και της μητέρα του Χριστού.
Όλοι οι χωριανοί πάνε στην εκκλησία και προσκυνούν τον τίμιο σταυρό και ακούν τα 12 ευαγγέλια, για τα πάθη, την σταύρωση και το θάνατο του Χριστού.
Την Μεγάλη Παρασκευή το πρωί, γίνεται ο στολισμός του επιταφίου. Κοπέλες και νέοι, ψάλλουν τον επιτάφιο θρήνο, ενώ τρεις κοπέλες ντυμένες μυροφόρες ραίνουν το Χριστό με μύρα αρώματα και άνθη. Το βράδυ γίνεται η περιφορά του επιταφίου στους κεντρικούς δρόμους του χωριού. Σ’ όλη τη διαδρομή, οι νοικοκυρές ραντίζουν τον επιτάφιο με την μερρέχα.
Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί, κατά την διάρκεια της λειτουργίας και την στιγμή που ο ιερέας θα πει το «Ανάστα ο Θεός», οι πιστοί θα κτυπήσουν τους σκάμνους και τα μαύρα ρούχα που καλύπτουν τις εικόνες θα πέσουν.
Στα παλαιότερα χρόνια μια ομάδα ατόμων γύριζε σ’ όλα τα σπίτια του χωριού και τραγουδούσε το τραγούδι της Ανάστασης. Οι κάτοικοι πρόσφεραν στην ομάδα κουλούρια, φλαούνες και κόκκινα αυγά.
Γύρω στις έντεκα το βράδυ κτυπούν χαρμόσυνα οι καμπάνες, για να καλέσουν όλους τους Χριστιανούς, να πάνε στην πιο χαρούμενη λειτουργία της Χριστιανοσύνης.
Έξω στο προαύλιο της εκκλησίας, είναι αναμμένη η «Λαμπρατζιά». Τα μεσάνυχτα ο παπάς λέει το «Δεύτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός», ενώ συγχρόνως βγαίνει από την εκκλησία μαζί με τους ψάλτες, για τη λιτανεία. Όλος ο κόσμος ανάβει τα κεριά και τις λαμπάδες του από το Άγιο φως της Αναστάσεως και βγαίνουν όλοι έξω. Εκεί ο ιερέας θα πει τον Καλό Λόγο και όλοι μαζί ψάλλουν το Χριστός Ανέστη.
Μετά την λειτουργία της αναστάσεως, επιστρέφουν όλοι στα σπίτια τους. Εκεί τσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά λέγοντας τις ευχές: «ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ», «ΑΛΗΘΩΣ ΑΝΕΣΤΗ». Τρώνε τη σούπα αυγολέμονη ή τραχανά, αυγά και φλαούνες. Τα τελευταία χρόνια, στο δείπνο προστέθηκε και η μαγειρίτσα.
Την Κυριακή, θα ψήσουν το πατροπαράδοτο «Αρνί στην σούβλα» και θα διασκεδάσουν την μεγάλη μέρα της Λαμπρής, όλοι μαζί. Το απόγευμα διοργανώνονται από το κοινοτικό συμβούλιο, διάφορες εκδηλώσεις στην πλατεία του χωριού, που περιλαμβάνουν παραδοσιακά παιγνίδια. Οι εκδηλώσεις αυτές, συνεχίζονται και την Δευτέρα και την Τρίτη του Πάσχα.
ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΓΑΜΟΣ
Προξένια
Τα προξένια γίνονταν είτε με προξενητή, είτε μ’ ένα συγγενικό πρόσωπο, που μιλούσε στους γονείς της νύφης. Για να δεκτούν οι γονείς της κοπέλας, λάμβαναν υπόψιν, αν ο νέος ήταν από καλή οικογένεια, αν είχε περιουσία και αν ήταν εργατικός. Αν ήταν από άλλο χωριό, πήγαιναν οι ίδιοι στο χωριό του και ρωτούσαν τους χωριανούς και τους γείτονες. Τις περισσότερες φορές, δεν λάμβαναν υπόψιν, τη γνώμη της κοπέλας.
Λόγιασμα
Στο λόγιασμα καλούσαν πολύ στενούς συγγενείς, όπως τη νονά και το νονό της νύφης και του γαμπρού, τους θείους και τις θείες, τον παππού και τη γιαγιά, τα αδέλφια και από τις δυο πλευρές και τον ιερέα, που θα έκαμνε το προικοσύμφωνο, το οποίο είχε νομική ισχύ. Στο προικοσύμφωνο, έγραφαν τι θα έδιναν ως προίκα στα παιδιά τους. Μετά τη διαδικασία του λογιάσματος, ακολουθούσε φαγοπότι και τραγούδι.
Αρραβώνας
Στους αρραβώνες δεν καλούσαν όλους τους χωριανούς. Στον αρραβώνα αντάλλασσαν μαντίλια και δακτυλίδια. Το σπίτι το οποίο θα έμεναν οι νεόνυμφοι, ήταν ευθύνη του πατέρα της νύμφης. Για το κτίσιμο του σπιτιού, χρειαζόταν πολλή χειρωνακτική εργασία. Έπρεπε να μαζέψουν πέτρες, με τις οποίες θα έκτιζαν το σπίτι. Για το κτίσιμο του σπιτιού βοηθούσαν όλοι οι χωριανοί.
Οι προετοιμασίες για το γάμο
Η πρόσκληση για το γάμο γινόταν ένα μήνα, πριν από τους γονείς των μελλονύμφων. Για το κάλεσμα, πρόσφεραν στους προσκεκλημένους γλισταριές.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Στόλισμα της νύφης
Την Κυριακή του γάμου το απόγευμα, λίγο πριν να πάρουν τον γαμπρό και την νύφη στην εκκλησία για το μυστήριο, εγίνετο το στόλισμα της νύφης, στο πατρικό της σπίτι. Φορούσε το νυφικό της, την στόλιζαν, έφτιαχναν τα μαλλιά της, την έζωνε και την κάπνιζε ο πατέρας και η μητέρα της και της έδιναν τις ευχές τους.
Τη νύφη στόλιζαν πάντα οι υποψήφιες κουμπάρες (κουμέρες). Όταν την στόλιζαν, της τραγουδούσαν οι συγγενείς και οι φίλες της, υπό την συνοδεία των μουσικών οργάνων (βιολιού και λαγούτου).
Ξύρισμα του γαμπρού
Το ξύρισμα του γαμπρού, γινόταν στο πατρικό του σπίτι και περιλάμβανε εκτός από το ξύρισμα, το ντύσιμο του γαμπρού στα γαμπρικά του ρούχα και τον καλλωπισμό του. Τον ξύριζε ο παρπέρης υπό την συνοδεία βιολιού, και τον χτένιζαν οι υποψήφιοι κουμπάροι. Ο πρώτος κουμπάρος, του φορούσε το πουκάμισο και τον σάκο και τραγουδούσε κι αυτός μαζί με τους συγγενείς και φίλους, τα κατάλληλα δίστιχα ή τετράστιχα.
Μετά την τέλεση του γάμου, στο δρόμο για το νέο τους σπίτι, οι γειτόνισσες έβγαιναν στο δρόμο με τη μερρέχα και το καπνιστήρι, για να ραντίσουν με ροδόσταγμα και να καπνίσουν το αντρόγυνο. Αργότερα οι νεόνυμφοι έμεναν μόνοι στο σπίτι, ενώ οι συγγενείς και οι φίλοι διασκέδαζαν.
Μετά τον γάμο, εγίνετο το ράψιμο του κρεβατιού. Η γιορταστική ατμόσφαιρα περιλάμβανε ορχήστρα με βιολί, λαγούτο, χορούς, τραγούδια και τσαττίσματα. Το κρεβάτι του αντρογύνου, εγεμίζετο με παρθένο μαλλί από πρόβατα και το έραβαν 5 ή 7 παντρεμένες και μονοστέφανες γυναίκες. Τέσσερις κοπέλες, έραβαν κόκκινους σταυρούς στα 4 καντούνια (γωνιές) του κρεβατιού. Την ώρα που έραβαν το κρεβάτι, έπαιζαν χαμηλά τα μουσικά όργανα και οι συγγενείς και οι φίλοι, τραγουδούσαν δίστιχα ή τετράστιχα, κατάλληλα για την περίπτωση. Επίσης οι συγγενείς του ανδρόγυνου, πλούμιζαν το κρεβάτι.
Στη συνέχεια οι κουμπάροι χόρευαν το χορό του κρεβατιού. Λίγο πριν ξεκινήσει ο χορός του κρεβατιού, ήταν έθιμο πάνω στο κρεβάτι να κυλούν μικρά παιδιά. Αν έβαζαν αγόρι, πίστευαν ότι το αντρόγυνο θα έκανε πρώτα αγόρι. Αν κυλούσαν κορίτσι, θα έκαναν κορίτσι.
Δευτέρα του γάμου
Τη Δευτέρα του γάμου, το πρωί, όλοι οι συγγενείς έπρεπε να πάνε στο σπίτι του αντρογύνου και να πάρουν πισίες με μέλι (πίττες), για τον γαμπρό και τη νύφη. Επίσης έπρεπε ο κάθε ένας να πάρει και μια κότα και αλεύρι για τα μακαρόνια. Το απόγευμα μαγείρευαν τα συμπεθερικά και το βράδυ τάϊζαν τους καλεσμένους. Τα κορίτσια έκλωθαν τα μακαρόνια και τραγουδούσαν διάφορα σχετικά τραγούδια, σαν το παρακάτω:
Στα γόνατα των κορασιών
Κάμνουν τα μακαρούνια
Για νάρκουνται μιλλαρωτά
Να μεν θέλουν χαλλούμια.
Το βράδυ σαν τέλειωνε ο γάμος, φίλοι και συγγενείς για να πειράξουν τον γαμπρό και να διασκεδάσουν, κουβαλούσαν μια μεγάλη πέτρα, 40 οκάδες περίπου, στην μέση του σπιτιού του ανδρογύνου. Έτριβαν πάνω στην μεγάλη πέτρα μια μικρότερη και προκαλούσαν θόρυβο. Ο γαμπρός θέλοντας και μη ήταν αναγκασμένος να τους κεράσει για να φύγουν. Το ίδιο έθιμο το έκαναν και μ’ ένα μεγάλο κούττουκο (ξύλο) που το μετέφεραν στην μέση του σπιτιού και προσπαθούσαν να το σχίσουν μ’ ένα τσεκούρι.
Τρίτη του γάμου
Την Τρίτη του γάμου οι συγγενείς που συμμετείχαν στις προετοιμασίες του γάμου, διασκέδαζαν όλοι μαζί. |
